Behoud van vruchtbaarheid bij meisjes met kanker

Nieuwe benadering van behoud van vruchtbaarheid bij meisjes met kanker

Introductie 
Nieuwe behandelingsmethoden van kanker hebben de afgelopen jaren voor een belangrijke verbetering van de overleving van (vooral jonge) kanker patiënten gezorgd. De keerzijde van het succes van behandelingen met medicijnen en/of bestraling is echter dat de vruchtbaarheid van meisjes door deze behandeling kan worden aangetast, doordat de eierstokken onherstelbaar worden beschadigd.

Momenteel bestaan er een aantal mogelijkheden om de vruchtbaarheid van meisjes en jonge vrouwen na vruchtbaarheidsbedreigende kankerbehandeling te herstellen. Eén van die mogelijkheden is dat een complete eierstok vóór de start van de behandeling wordt verwijderd, ingevroren, en na genezing van de ziekte weer wordt teruggeplaatst in het lichaam. Bij proefdieren is dit inmiddels al (beperkt) gelukt. 

Het invriezen en weer ontdooien van menselijke eierstokken is op dit moment nog niet mogelijk, en vormt een grote technische uitdaging. In dit project wordt onderzocht of invriezen, ontdooien en terugplaatsen van menselijke eierstokken in de toekomst een effectieve en zinvolle behandeling kan vormen. Er zal worden onderzocht welke voorwaarden nodig zijn om een eierstok zo weinig mogelijk schade op te laten lopen tijdens het invries- en ontdooiproces. 

Stand van zaken 
Allereerst zijn er methodes ontwikkeld om de schade die ontstaat bij het invriezen van de eierstokken goed te kunnen meten. Deze methodes zijn vervolgens gebruikt om het invriesproces te optimaliseren. In eerste instantie heeft het onderzoek zich gericht op het hormoon estradiol, dat door de eierstok wordt geproduceerd en uitgescheiden. Het blijkt namelijk dat de uitscheiding van dit hormoon minder wordt naarmate de vriesschade die de eierstok heeft opgelopen groter is.

Daarnaast is er nog een tweede meetmethode ontwikkeld waarmee we kunnen meten hoeveel vriesschade er is. Deze methode is gebaseerd op het verbruik van glucose, en de aanmaak van melkzuur, door levend eierstok weefsel. Met behulp van deze glucose/melkzuur methode is de vriesprocedure van complete eierstokken inmiddels zover verbeterd dat er nog slechts geringe (vries)schade optreedt. Dit beidt de mogelijkheid om in de komende periode de kwaliteit van de eicellen van een gevroren/ontdooide eierstok te testen in een modelsysteem.

Conclusie
Inmiddels is er een methode ontwikkeld die ons in staat stelt om een complete eierstok in te vriezen en te ontdooien zonder dat er waarneembare vriesschade ontstaat. Dit is in eerste instantie onderzocht met behulp van runder eierstokken maar is uiteindelijk ook mogelijk gebleken met menselijke eierstokken. Het bleek dat in de ingevroren/ontdooide eierstokken zowel de eicellen, het steunweefsel als de bloedvaten geen zichtbare schade hadden ondervonden. Er zijn nog een aantal belangrijke stappen te zetten, maar uiteindelijk is het doel dat deze methode van vruchtbaarheidspreservatie in de kliniek kan worden toegepast.

Onderzoeksnummer: 47
Centrum: Amalia Kinderziekenhuis – Radboudumc Nijmegen
Startjaar: 2010
Looptijd: 3 jaar
Totale kosten/bijdrage KiKa: € 124.200